Prawa człowieka to podstawowe standardy przysługujące każdemu człowiekowi z tytułu człowieczeństwa, z samego faktu bycia człowiekiem. Prawa człowieka są takie same dla wszystkich ludzi bez względu na rasę, płeć, wyznanie, pochodzenie etniczne, przekonania polityczne lub inne, pochodzenie społeczne, pochodzenie narodowe, orientację seksualną. Prawa człowieka są fundamentem demokracji, społeczeństwa obywatelskiego, wolności, sprawiedliwości oraz pokoju.
Podstawy praw człowieka odnaleźć można w większości systemów religijnych i filozoficznych. Źródłem praw człowieka jest godność osobowa człowieka. Rozwój praw człowieka na całym świecie jest głęboko zakorzeniony w walce o wolność i równość. Bez praw człowieka oraz świadomości tych praw, ludzie nie mogą żyć w poszanowaniu godności.
PRAWA CZŁOWIEKA to:
* Prawa indywidualne – ich podmiotem nie są grupy ludzi, ale pojedynczy człowiek. Wyjątkowo mówi się o ochronie poszczególnych praw grup społecznych, np.: prawa mniejszości narodowych czy prawa uchodźców. Gdy mówimy o prawach człowieka, to myślimy o prawach poszczególnych osób, jednostek należących do tych grup.
* Prawa niezbywalne – żadna władza nie może ich nam odebrać, tak jak żadna osoba nie może zrzec się swoich praw czy zrezygnować z nich np.: wolność od niewolnictwa oznacza, że sam nie mogę oddać się w niewolę, takie działanie nie powoduje żadnych skutków, jest po prostu bez znaczenia. Ludzie posiadają prawa człowieka, nawet jeśli nie uznaje tego prawo ich kraju czy wówczas, kiedy są one naruszane.
* Prawa przyrodzone – istnieją niezależnie od woli władzy czy przepisów prawa, państwo ich nie nadaje, a jedynie tworzy system ich ochrony; przysługują one każdej osobie z racji urodzenia, faktu bycia człowiekiem.
* Prawa powszechne - są takie same dla każdego człowieka na całym świecie. Dziś, wiele rządów, szczególnie w krajach o ustrojach autorytarnych czy totalitarnych, podważa powszechność praw człowieka. Niezależnie jednak od wyznawanych wartości, religii czy kultury, każdy ma prawo do życia, bezpieczeństwa, czy wolności osobistej.
* Prawa podstawowe – posiadanie tych praw daje człowiekowi możliwość rozwoju i korzystania z wszelkich innych praw; jest to podstawowy standard, którego przestrzeganie powinno być gwarantowane i chronione przez państwo.
* Prawa naturalne – człowiek posiada je z racji godności osobowej, człowieczeństwa, a nie z powodu czyjejś decyzji czy nadania.
Prawa człowieka to prawa, które obowiązują i występują tylko i wyłącznie w relacjach jednostki z władzą, dlatego mówi się o pionowym (wertykalnym) charakterze tych praw. Władzą może być państwo i jego organy, może być szkoła, czy uczelnia. Szczególną relacją jest relacja rodzic – dziecko. W tym wypadku istnieje władza rodzicielska. Dzisiaj jednak coraz częściej mówiąc o prawach człowieka, podkreśla się także znaczenie relacji władza – jednostka w odniesieniu do wielkich światowych przedsiębiorstw czy korporacji.
W codziennym języku używa się sformułowania „prawa człowieka” do określania sytuacji międzyludzkich, np.: między uczniami w klasie. Nie jest to jednak prawidłowe, ponieważ w takiej sytuacji możemy raczej mówić o pewnych postawach, np.: tolerancji, czy uczuciach takich jak złość, gniew czy sympatia.
Prawa człowieka dzielimy na:
* Prawa (prawa pozytywne) – oznaczające obowiązek podjęcia przez władzę działania na rzecz jednostki (np.: prawo do sprawiedliwego sądu – zobowiązuje państwo do tworzenia systemu sądów, kształcenia sędziów czy zapewnieniu dostępu do sądu dla wszystkich osób). Jednostka ma prawo żądać przysługujących jej praw, a państwo musi zagwarantować ich realizację.
* Wolności (prawa negatywne) – oznaczające obowiązek powstrzymywania się władzy od działań w określonych obszarach naszego życia (np.: wolność od tortur – zakazuje jakiejkolwiek władzy używania tortur wobec jednostki).
Prawa człowieka mogą być ograniczane, ale tylko w bardzo ściśle określonych sytuacjach, definiowanych zwykle w dokumentach międzynarodowych lub konstytucjach poszczególnych państw (np.: ze względu na ochronę przez państwo określonych wartości, albo ze względu na zagrożenia takie jak wojna czy bezpieczeństwo publiczne). Istnieją jednak prawa, które są prawami absolutnymi (nie można ich ograniczyć w żadnym przypadku). Jest to wolność od tortur i wolność od niewolnictwa. Ograniczenia są dopuszczalne, ale ich zakres i forma są bardzo dokładnie badane przez powołane do tego międzynarodowe i krajowe trybunały i sądy. Jednak sama możliwość ograniczenia praw człowieka nie likwiduje w żadnym wypadku ich istoty. Trzeba pamiętać, że korzystanie z praw człowieka jest ograniczone przez godność człowieka, która jest fundamentalną wartością, na której są one oparte. Świadomość posiadania przez jednostkę praw człowieka nie powinna jednak oznaczać całkowitej swobody działania człowieka.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen